خبرگزاری«حوزه»، دانشگاه ادیان و مذاهب از بدو تأسیس توجه ویژه‌ای به نشر آثار مرتبط با ادیان و مذاهب نشان داده است. نشر ادیان و انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب بار این رسالت را بر دوش می‌کشند. فعالیت دانشگاه در حوزه نشر از سال 1389 وارد دوره جدیدی شد؛ به نحوی که از 1389 تا کنون 130 عنوان کتاب از طریق انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب و 125 عنوان از  سوی نشر ادیان منتشر شده است.

آن‌چه درادامه می آید، گفت‌وگو با محمد روحانی مدیر انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب می باشد:

* در ابتدا در خصوص اهداف پیش روی انتشارات مختصری توضیح دهید.

ـ ما برای خود یک هدف کوتاه‌مدت، یک هدف میان‌مدت و یک هدف بلند‌مدت در نظر گرفتیم. هدف کوتاه‌مدت‌مان این بود که فضای داخل انتشارات را سامان‌دهی کنیم. هدف میان‌مدت‌مان این بود که فضای تولید را فراهم کنیم. یعنی دیگر دغدغه تولید نداشته باشیم. مثلاً پروسه تولید را کوتاه کنیم. این هدف تقریباً محقق شده است. الان هر دو انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب و نشر ادیان با هم پیش می‌روند. البته فضا برای نشر ادیان فراهم‌تر است تا انتشارات دانشگاه. لذا در آینده نزدیک نشر ادیان از انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب از نظر تعداد آثار منتشره پیشی خواهد گرفت.

ما در عرض یک سال نشر آثار را تا پنجاه درصد بالا بردیم. در سال دوم هفتاد درصد و در سال نود، ناشر برتر استان شدیم. در سال 93 با همه مشکلاتی که داشتیم، به عنوان ناشر برتر کتاب سال حوزه دست یافتیم. این ارمغان بزرگی بود. هدف‌گذاری بعدی‌مان کسب این عنوان در سطح کشور است.

* در هر یک از دو انتشارات متعلق به دانشگاه، چه نوع آثاری منتشر می‌شود؟

آثار منتشره با نام انتشارات ادیان و مذاهب بیشتر از سوی معاونت پژوهش و پژوهشکده ادیان و مذاهب فراهم می‌شود. انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب به طور خاص می‌پردازد به آثار و تألیف و ترجمه اعضای هیئت علمی، اساتید و دانشجویان دانشگاه در موضوعات تخصصی. البته این امکان هست که از طریق نشر ادیان نیز منتشر کنیم اما از آن‌جا که پژوهشکده طرح‌ها و محققانی را جذب می‌کند که هم‌سو با اهداف دانشگاه کار می‌کنند، لذا منبع اصلی تأمین آثار انتشارات ادیان و مذاهب، پژوهشکده ادیان و مذاهب و معاونت پژوهش دانشگاه است. گرچه چندان هم به این تفکیک قائل نیستیم و گاه آثار برخی محققان خارج دانشگاه توسط انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب منتشر می‌شود.

اما در خصوص نشر ادیان و مذاهب فراخوانی زدیم که در تمام عرصه‌های اسلام، مسیحیت، یهودیت، ادیان ابراهیمی و غیرابراهیمی،‌ دین‌پژوهی، و زنان آمادگی نشر نویسندگان خارج از دانشگاه را داریم. لذا شورای کتابی تشکیل دادیم که کتاب‌های رسیده از خارج از دانشگاه و حتی کتاب‌های غیرتخصصی ادیان و مذاهب را ارزیابی می‌کرد . شورا شامل ریاست دانشگاه، مدیر انتشارات، معاونت پژوهش و دو نفر عضو هیئت علمی و اساتیدی است که با کتاب سر و کار دارند. کتاب‌ها پس از بررسی اولیه، به یک یا دو ارزیاب سپرده می‌شود. پس از تأیید ارزیاب،‌ اثر از سوی نشر ادیان منتشر می‌شود.

* چند درصد آثار منتشره حاصل فعالیت‌های علمی مجموعه دانشگاه ادیان و مذاهب است؟

حدود 85 درصد آثار داخلی است یعنی مؤلفان آن اعضای هیئت علمی، استادان و دانشجویان دانشگاه هستند. پانزده درصد آثار نیز متعلق به پژوهشگران خارج از دانشگاه است. تفاوت کار در این است که مؤلفان خارج از دانشگاه، باید هزینه نشر اثر خود را بپردازند. اما هدف اصلی ما تمرکز بر آثار مجموعه دانشگاه است.

* نحوه فروش چگونه است؟

شاید زمانی فروش دومین هدف ما بود. هدف اول ما این بود که تولید کتاب را به سامان برسانیم. در بازه‌ای 4 ـ 5 ساله دو برابر سال‌های قبل کار کرده‌ایم. الان به فکر فروش هستیم. در این زمینه گام‌های مختلفی برداشته‌ایم. علاوه بر نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در تمام نمایشگاه‌های استانی شرکت می‌کنیم. در دانشگاه‌های مفید و باقرالعلوم(ع) و دیگر دانشگاه‌ها غرفه‌هایی داشته‌ایم. سعی کرده‌ایم از فروش اینترنتی استفاده کنیم. بستر این کار فراهم شده است. با پست هم قرارداد بسته‌ایم تا خرید اینترنتی را فراهم کنیم. نشر دیجیتال را نیز فعال کرده‌ایم. الان نسخه دیجیتال برخی از کتاب‌های‌مان در سایت پنجره دهم ارائه و به فروش می‌رسد. با شرکت آوابوک نیز در این زمینه قرارداد بسته‌ایم.

ما نیازمند ویترین‌های بیشتری هستیم. یکی دیگر از اقدامات ما توسعه فروش در داخل شهرک پردیسان است. رایزنی‌های زیادی صورت گرفت و بعد از عنایت ریاست دانشگاه، اولین و تنها فروشگاه کتاب پردیسان در سال 92 راه‌اندازی شد. این کار برای ما بسیار مفید بود. اول اینکه انتشارات از فضای محدود دانشگاه خارج شد و دوم اینکه آثارمان بیشتر عرضه شد و به مبادله با ناشران دیگر پرداختیم. الان چهار هزار عنوان کتاب از یکصد ناشر داریم و مخاطب می‌تواند آثار دیگر ناشران دیگر را نیز از کتابفروشی ما خریداری کند. آثار ما نیز در کتابفروشی‌های ناشران طرف قرارداد به فروش می‌رسد. برای دانشجویان خود دانشگاه هم تخفیف چهل درصدی قائل هستیم. همین‌طور بن‌هایی در سطح شهرک پردیسان توزیع خواهیم کرد و علاقه‌مندان می‌توانند با تخفیف سی درصدی آثار انتشارات را تهیه کنند.

 *‌ نمایندگی‌های انتشارات چگونه با شما همکاری می‌کنند؟

سال 1389، تعداد 33 نمایندگی داشتیم که فعالیت‌شان چندان مطلوب نبود. همکاری‌شان به این ترتیب بود که آثار جدید اتتشارات برای نمایندگی‌ها ارسال می‌شد و در آخر سال تسویه صورت می‌گرفت. این روش از نظر ویترین مناسب ولی از نظر فروش مناسب نبود. پس از تحویل گرفتن مسئولیت انتشارات، با این نمایندگی‌ها تماس گرفتیم و روش جدیدی در پیش گرفتیم. به این ترتیب که گفتیم اگر سفارشی داشتید، با ما تماس بگیرید تا کتاب برای شما ارسال شود و دیگر به صورت امانی کار نکردیم. بدین ترتیب در سال 93 توانستیم پانزده نمایندگی فعال در استان‌ها داشته باشیم. و نگاه‌مان این است که در آینده نزدیک نمایندگی‌های‌مان را افزایش دهیم. برنامه‌های دیگری هم داریم که با توجه به کمبود نیرو نمی‌توانیم بیشتر از این اقدام کنیم.

وقتی می‌بینیم به اثری زمان می‌خورد، باید به فکر این باشیم که انبار از کتاب پر نماند. روشی را ابداع کردیم به نام کتاب ماه. این را می‌خواهیم اجرا کنیم. به این معنا که فرض کنید کتاب را به مدت یک ماه با تخفیف بالا به فروش برسانیم. مخاطب فرصت دارد این کتاب را با این رقم در زمان مذکور خریداری کند. این کار را می‌توان برای کتاب‌های با موضوع خاص و در مناسبت‌های خاص انجام داد.

* چند نمایندگی داخل شهر قم دارید؟

انتشارات دانشگاه به صورت ثابت با دو مرکز کار می کند: یکی کلبه شروق و دیگری انتشارات مؤسسه امام خمینی. این دو آثار ما را به طور کامل در اختیار دارند. شعبه دوم مؤسسه امام خمینی هم در خیابان جمهوری آثار مهم انتشارات را عرضه می‌کند.

* پرفروش‌ترین آثارتان کدامند؟

ـ کتابی داریم به نام راز اعداد. این کتاب تخصصی است ولی چون نام‌گذاری و نوع روی‌کردش مخاطب عام را نیز جلب می‌کند، لذا دامنه مخاطبانش نیز بیشتر است. این کتاب به چاپ هفتم رسیده است. کتاب‌های درسنامه الهیات مسیحی، درسنامه عقاید زیدیه، درسنامه اسماعیلیه و در کل درسنامه‌های حوزه عقاید اسلامی پرفروش هستند. کتاب تشیع هم پرفروش بوده است. معجم الاحادیث المعتبره موفق‌ترین اثر ماست؛ یک کتاب هشت جلدی عربی که چاپ اولش در فاصله زمانی یک ساله تمام شد و به چاپ دوم رسید. این کتاب در کتاب فصل و کتاب سال حوزه برتر و کتاب سال جمهوری اسلامی اول شد. کتاب شبیه‌سازی انسانی که مقام معظم رهبری نیز اشاره‌ای به آن داشته‌اند، الان در چاپ دوم است. اسماعیلیه، ابوحیان توحیدی و تفکر عقلانی نیز به چاپ دوم رسیده‌اند. درآمدی بر روش‌شناسی هنر اسلامی و ذن چیست و فیلون اسکندرانی نیز چاپ اول‌شان تمام شده است. سعی کرده‌ایم که وقتی از کتابی تنها پنجاه جلد باقی ماند، کتاب را به چاپ مجدد برسانیم ولی دغدغه مالی همواره مشکل ما بوده است. در حال حاضر یکصد کتاب داریم که چاپ اول‌شان تمام شده است.

* تیراژ آثارتان چقدر است؟

تیراژ کتاب در کل کشور از سال نود رو به کاهش گذاشت و حتی به پانصد نسخه رسید. در سال 94 تیراژ برخی کتاب‌ها به دویست و حتی پنجاه نسخه نیز رسید. اما تا کنون تیراژ آثار ما کم‌تر از هزار نسخه نبوده است.

*‌ از کدام آثار بیشتر استقبال می‌شود و بیشترین استقبال از سوی چه کسانی است؟

از کتاب‌هایی که با موضوع اسلام منتشر می‌کنیم، بیشتر استقبال می‌شود. در رتبه دوم، کتاب‌های مرتبط با مسیحیت قرار دارد. کتاب‌های حوزه زنان و دین‌پژوهی نیز مخاطب خود را دارند. در کل کتاب‌هایی که به عنوان کتب درسی از سوی اساتید معرفی می‌شوند، فروش بیشتری دارند. درباره استقبال هم باید بگوییم که هم طلاب و هم دانشجویان از آثار ما استقبال می‌کنند. اتفاقاً به صورت تخصصی در دانشگاه‌های مرتبط، کتاب‌های ما را به دانشجویان معرفی می‌کنند.

*‌ چند درصد کتاب‌های‌تان ترجمه‌ای است؟

معروف است که نشری موفق است که آثار تألیفی بیشتری داشته باشد اما ماهیت نشر دانشگاه این است که کتاب‌های آن بیشتر ترجمه‌ای باشد. یعنی طبیعی است وقتی بحث از ادیان و مذاهبی می‌کنید که اغلب خاستگاه داخلی ندارند، بیشتر آثار باید ترجمه‌ای باشد. چهل درصد آثار ما ترجمه‌ای و شصت درصد تألیفی است. البته در موضوعات مسیحیت، یهودیت و ادیان شرق طبیعتاً ترجمه باز هم بیشتر است.

* آیا در نمایشگاه‌‌های بین‌المللی هم شرکت می‌کنید؟

برای شرکت در نمایشگاه بین‌المللی باید قانون کپی‌رایت را پذیرفت. چرا فقط انتشارات علمی فرهنگی به نمایشگاه فرانکفورت می‌رود؟ چون قانون کپی‌رایت را رعایت می‌کند ولی بسیاری از آثار دیگر ناشران مطابق قانون کپی‌رایت نیست.

* آیا تاکنون از سوی مراجع قانونی مشکلی در نشر آثار ایجاد شده است؟

زمانی انتشارات دانشگاه ادیان نیازی به تأیید ارزیابان اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نداشت اما بعد ناگزیر این انتشارات نیز نیازمند به پروسه دریافت مجوز شد که خود پروسه‌ای تقریباً زمان‌بر است. معمولاً‌ از ما می‌خواهند که آثارمان جنبه تبلیغ دیگر ادیان را نداشته باشد و بعضی ایرادهای جزئی از محتوای آثار که این را نمی‌توان به عنوان مشکل مطرح کرد.

*‌ آیا به این فکر افتاده‌اید که آثاری به زبان‌های دیگر منتشر کنید؟

کتاب به زبان عربی داشته‌ایم مثل معجم الاحادیث المعتبره و الکرامه الانسانیه و یک کتاب به زبان انگلیسی هم داریم ولی فعلاً پرداختن جدی به این مسئله، رؤیاپردازی است. چون زمانی می‌توانیم به آن سمت برویم که فضای نشر ایران را در دست بگیریم. وقتی هنوز نمایندگی کل ایران را نداریم، نمی‌توانیم بازار مثلاً عراق را در دست بگیریم.